Darmkanker - Sick And Sex

Door de behandeling van darmkanker kan je lichaam anders aanvoelen. Natuurlijk kan dit ook van invloed zijn op je zelfvertrouwen en hoe je over jezelf, intimiteit en seks denkt.

Voor meer informatie over damkankerbehandeling verwijzen we graag naar kanker.nl

Hierover praten kan je helpen ermee om te gaan

Laten we beginnen bij het begin. Het horen dat je kanker hebt kan al invloed hebben op je seksueel functioneren. Alle darmonderzoeken, mogelijke operaties, bestraling etc, de onzekerheid die dit kan geven, de achtbaan waarin je terecht bent gekomen kunnen hun tol eisen. Zowel lichamelijke, psychologische als sociale factoren spelen hierin een rol. We hebben hiervoor een animatiefilmpje gemaakt.

Ik vond het zo gek om met mijn arts over mijn seksleven te praten schaamde me enorm

toch wilde ik wel weten wat er zou veranderen

Je arts of verpleegkundige kan je meer vertellen over hoe de behandeling je seksleven kan beïnvloeden. Schaam je vooral niet om met artsen of verpleegkundigen over seksuele problemen te praten. Ze hebben voortdurend met deze dingen te maken.

Gedurende de behandeling

Veel mensen hebben geen zin in seks tijdens de behandeling. Dit kan komen door de bijwerkingen en algemene vermoeidheid, je kunt je uitgeput voelen. Door allerlei gevoelens zoals onzekerheid die de ziekte met zich meebrengt staat het hoofd er niet naar. Zodra de behandeling is afgerond, komt meestal de energie weer terug. Meestal gebruik ik de vuistregel 1 dag in het ziekenhuis komt overeen met 1 week herstellen. Dit is natuurlijk een indicatie maar per persoon verschillend, belangrijk is vooral gun je hiervoor de tijd om te herstellen.

Na de behandeling

Seksuele problemen komen vrij vaak voor bij mensen na een behandeling voor darmkanker (colorectale kanker).

Een operatie aan de darm of het rectum kunnen de zenuwen naar de geslachtsorganen beschadigen. Dit kan seksuele problemen veroorzaken bij zowel mannen als vrouwen. Radiotherapie (bestraling) en chemotherapie kunnen ook veranderingen veroorzaken die uw seksleven kunnen beïnvloeden.

We gaan wat dieper in op de verschillende behandelingen. We beschrijven de seksuele bijwerkingen in het algemeen dit kan natuurlijk betekenen dat dit niet iedereen zich hierin herkend.

Chemotherapie
Radiotherapie
Operatie

Chemotherapie

Chemotherapie is een combinatie van medicijnen (cytostatica) die gebruikt wordt om kanker te behandelen. Deze medicijnen, ook wel anti-kankermedicijnen genoemd, werken door het hele lichaam en hebben als doel de celdeling te remmen of de cellen te doden. De medicijnen zijn gericht op de kankercellen, maar helaas worden ook de gezonde cellen beschadigd door de chemotherapie. De meest bekende bijwerkingen zijn misselijkheid, braken, vermoeidheid, verandering aan de gevoelszenuwen, aantasting van de slijmvliezen en haaruitval. Daarnaast kan chemotherapie ook van invloed zijn op het seksueel functioneren.

Lees meer over dit onderwerp op onze pagina over chemotherapie en seksualiteit.

Radiotherapie (bestraling)

Bestralingsproblemen bij de man

Bij de bestraling van het bekken wordt het gebied rondom de prostaat ook bestraald. Hierdoor wordt helaas ook gezond weefsel bestraald waardoor beschadiging kan optreden. De bijwerkingen van deze behandeling zul je misschien niet meteen merken, maar na verloop van tijd kan bijvoorbeeld vooralsnog een erectiestoornis ontstaan of een veranderde zaadlozing. De bijwerkingen kunnen tot maanden na de behandeling ontstaan, maar dit kan ook één tot twee jaar duren. In die periode kunnen de klachten verergeren. Het kan dus een aantal jaar duren voordat een ‘stabiele’ situatie is bereikt.

Uitwendige bestraling kan leiden tot de volgende bijwerkingen:

Erectiestoornissen
Als je nog maar deels een erectie kunt krijgen of helemaal niet meer, kan het zo zijn dat je je geen ‘echte’ man meer voelt. Frustraties dat je je partner niet meer kan bevredigen zoals je dit voorheen deed, verdriet dat het niet meer zo makkelijk gaat zoals daarvoor. Hoewel mannen geen echte praters zijn, is het belangrijk om dit juist wel te doen. Je partner voelt zich misschien bezwaard om erover te beginnen, omdat ze jou niet onder druk wil zetten. Durf hierover te praten, snijd het onderwerp aan. Als je last krijgt van erectiestoornissen, zijn er verschillende middelen verkrijgbaar die je kunnen helpen om je erectie (deels) terug te krijgen. De uroloog of huisarts kan je deze middelen voorschrijven en uitleg geven over hoe deze middelen te gebruiken.

Lees hier meer over erectiestoornissen.
Urine-incontinentie
Na bestraling kan je tijdelijk last krijgen van urineverlies, bij de meeste mannen gaat dit na een paar maanden weer over. Helaas kan dit bij een deel van de mannen een blijvend probleem worden. Urineverlies kan optreden tijdens seks of bij het klaarkomen. Het verliezen van urine is een vervelend gevolg van de bestraling en kan als gênant worden ervaren. Als je problemen ervaart met ophouden van je urine, kan de uroloog hier hulp bij bieden. Dit kan verschillen van bekkenfysiotherapie tot aan een operatie.

Lees hier meer over urine-incontinentie bij mannen.

Orgasmeproblematiek
Doordat ook het gebied van de prostaat is bestraald, kan het zo zijn dat je minder sperma zult aanmaken of dat je geen zaadlozing meer kan krijgen. Dat betekent dat bij het klaarkomen, geen sperma uit de penis komt, dit wordt ook wel ‘droog’ klaarkomen genoemd. Dit kan leiden tot een veranderd gevoel van het orgasme. Een orgasme is nog wel mogelijk, maar het zal niet leiden tot een zaadlozing. Ook kan je last krijgen van een pijnlijk orgasme.

Ontlastingsproblematiek
Bij uitwendige bestraling wordt het bekkengebied bestraald. Dit betekent dat ook de darmen hierbij bestraald kunnen raken, dat kan leiden tot klachten als darmkrampen, veranderd ontlastingspatroon (de ontlasting kan dunner, maar ook dikker worden) en loze aandrang.
Daarnaast kan je te maken hebben met het LAR syndroom. Begrijpelijk is het vaak naar het toilet moeten (aandrang zowel overdag als gedurende de nacht) en het moeilijk op te kunnen houden met soms verlies niet bevordelijk is voor de seks. Hoewel hier niet vaak naar gevraagd is voor te stellen dat anale seks mogelijk de klachten kunnen verergeren.

Bestralingsproblemen bij de vrouw

Minder vochtige vagina door

Irritaties van de schedewand bij bestraling.
Beschadiging van zenuwen waardoor, ondanks gevoelens van opwinding, het niet resulteert in een vochtige vagina.
Atrofie schedewand (afname weefsel, dunner worden van de schedewand).

Hierdoor kan het ook lastiger zijn om een orgasme te krijgen.

Tips

Zorg dat je je eigen lichaam weer leert kennen. Na alle behandelingen die je hebt ondergaan, is het niet meer dan normaal dat je lichaam veranderd is en anders kan reageren op aanraking.

En soms heeft het lichaam letterlijk meer prikkels nodig om wat te voelen, zoals bij beschadigingen van de gevoelszenuwen. Je kunt voor extra prikkels bijvoorbeeld een vibrator gebruiken.

Bij irritaties van de schedewand, wil een goed glijmiddel nog wel eens verlichting brengen. Vrouwen die bijwerkingen ondervinden van conserveringsmiddelen, kunnen Pjur med Premium Glide of Pjur Nude gebruiken.

Pijn bij vrijen

Verkleven van de schedewand of littekenweefsel.
Veranderde vorm van de vagina door operatie.
Geslachtsorganen (waaronder de schaamlippen) kunnen door de behandelingen soms niet meer zwellen.
Atrofie schedewand, hierdoor ontstaan gemakkelijker wondjes tijdens het vrijen die kunnen resulteren in pijnklachten.
Irritatie van de slijmvliezen van de schedewand door bestraling hierdoor ontstaan makkelijker bloedingen en ontstekingen.

Tips

Hoe ingrijpender de behandeling, hoe ingrijpender vaak ook de gevolgen zijn op het gebied van seksualiteit.

Wanneer je pijn hebt bij de geslachtsgemeenschap, kunnen er verschillende oorzaken zijn. Het is belangrijk om eerst eventuele andere lichamelijke oorzaken op te laten sporen door gynaecologisch onderzoek. Een urineweginfectie of schimmelinfectie kan namelijk ook pijn bij vrijen geven. Deze oorzaken moeten worden uitgesloten of, als er sprake van is, worden behandeld.

Pijn bij vrijen door veranderingen in vorm en omvang of littekenweefsel van de schede kan de gemeenschap moeizaam doen verlopen of zelfs pijnlijk zijn. Aanpassing van de positie bij de gemeenschap kan soms al de oplossing zijn. Varieer met verschillende standjes en kijk welke voor jullie het beste werkt.

Daarnaast kan een glijmiddel of hormoonvervangende middelen of oefenen met kunststof staafjes (pelottes) in opklimmende dikte mogelijk een uitkomst bieden.

Soms kan operatief wat gedaan worden aan pijnlijke littekens of een veranderde vorm van de vagina.

Bij behandeling in het bekkengebied kunnen schedewanden ook aan elkaar verkleven waardoor de gemeenschap niet of nauwelijks meer mogelijk is. Dit is op verschillende manieren te voorkomen. Een manier is om toch regelmatig gemeenschap te hebben. Overleg met je arts of dit ook iets voor jou is.

Voor vrouwen zonder partner of voor vrouwen die om andere redenen geen gemeenschap hebben kan een vibrator of pelottes (kunststof staafjes) uitkomst bieden. Het openhouden van de schede wordt ook weleens bewerkstelligd met behulp van vaselinetampons.

Ontlastingsproblematiek

Bij uitwendige bestraling wordt het bekkengebied bestraald. Dit betekent dat ook de darmen hierbij bestraald kunnen raken, dat kan leiden tot klachten als darmkrampen, veranderd ontlastingspatroon (de ontlasting kan dunner, maar ook dikker worden) en loze aandrang. Zie eerder beschreven LAR syndroom. Begrijpelijk dat deze klachten duidelijk invloed kunnen hebben op seksualiteit.

Voor nog meer informatie over bestraling en seksualiteit kun je ook kijken op kanker.nl.

Operatie

Voor operaties aan de dikkedarm kan het noodzakelijk zijn dat je een stoma moet krijgen. Voor de informatie rondom stoma en seksualiteit verwijzen we graag naar de pagina die we daar speciaal over gemaakt hebben.

Opereren in het bekken (laatste deel van de dikke darm) kan beschadiging geven van de zenuwen zowel richting de penis als vagina. Dit kan problemen geven met het krijgen van een erectie en bij de vrouw geeft dit verminderde zwelling van het geslachtsorgaan en vochtig worden.

Ook kan er sprake zijn van een “kneuzing” van de zenuwen. Door de operatie werken ze dan een periode niet goed maar kan er wel herstel optreden. Dit is afhankelijk van de uitgebreidheid van de operatie. Om het weefsel dan goed te houden wordt dan een vacuümpomp geadviseerd. Bij prostaatkanker operaties is dit een advies. Vraag dus aan je behandelaar of er zenuwsparend is geopereerd.

Meerdere tips worden al gegeven bij bestraling.

Informatievideo’s over stoma en seksualiteit

In de drie onderstaande filmpjes komen stoma, relaties en intimiteit aan bod. Dr. Henk Elzezier vertelt en legt uit tijdens de stomapatiëntendag in Eindhoven (2018). Deze opname is in samenwerking met de Stomavereniging, Coloplast en onze stichting tot stand gekomen.
Elk deel bevat andere onderwerpen.

Deel 1: Singles/aantrekkingskracht/aantrekkelijkheid/proces seksualiteit.
Deel 2: Invloed/impact het krijgen van een stoma op functie, identiteit en relatie. Seksualiteit/intimiteit, patronen/op zoek naar je nieuwe ik.
Deel 3: Uitdagingen rond intimiteit en seks/de veranderingen/praktische problemen/zelf acceptatie en acceptatie van de ander/hoe ga je dat gesprek aan.

Hierbij een kort overzicht aan mogelijkheden.

Bron: seksuologischehulpverlening.info

Anale seks

Na een operatie aan je endeldarm, low anterior resectie (LAR), kan je te maken hebben met het LAR syndroom. Begrijpelijk is het vaak naar het toilet moeten (aandrang zowel overdag als gedurende de nacht) en het moeilijk op te kunnen houden met soms verlies niet bevordelijk is voor de seks. Hoewel hier niet vaak naar gevraagd is voor te stellen dat anale seks mogelijk de klachten kunnen verergeren.

De endeldarm is het laatste gedeelte van de dikke darm. Als er een afwijking gevonden is, is het nodig om de endeldarm te verwijderen. Deze ingreep noemen we ook wel een abdominoperineale resectie (APR). Omdat bij een APR het laatste stuk van de darm verwijderd wordt, wordt er een definitief stoma aangelegd. Als je voor de operatie anale seks hebt gehad, kunt je dit na dit soort operaties niet meer doen. Tevens kan het gevoel aan de anus ook zijn veranderd. Dit kan een grote impact hebben op je seksleven. Naast het feit dat je geen anale seks meer kan hebben heb je ook nog een stoma gekregen.

Er zijn misschien andere manieren waarop je van je seksleven kunt genieten. Als je een partner hebt is het openlijk praten over jouw en zijn gedachten en gevoelens erg belangrijke. De verwerking van zowel de kanker maar ook welke invloed dit heeft op je (seks)leven kost tijd.

Vruchtbaarheid

Sommige darmkanker behandelingen beïnvloeden uw vermogen om kinderen te krijgen (vruchtbaarheid). We weten dat er een toename is van darmkanker ook onder de 30 jaar. Daarmee is kinderwens zeker een onderwerp om te bespreken, hoewel dit niet altijd leeftijdsafhankelijk is.J

De behandelaren moet dit risico bij de diagnose met je bespreken. U kunt ondersteuning krijgen om u te helpen ermee om te gaan.

Kijk ook eens op onze pagina over vruchtbaarheid

Voor kankerpatiënten met leeftijd van 18 t/m 39 jaar is AYA-zorg georganiseerd.

AYA-zorg is medisch specialistische, leeftijdsspecifieke zorg voor jongvolwassenen gediagnosticeerd met kanker in de leeftijd van 18 t/m 39 jaar. AYA-zorg is persoonsgericht en ‘nurse-led’ georganiseerd en gaat uit van een integrale, holistische zorgvisie, met focus op kwaliteit van leven van AYA’s tijdens en na kanker.

We bespreken dit aangezien dit een vangnet is voor jonge mensen. Dit wil niet zeggen dat de leeftijd boven de 39 jaar dit niet besproken moet worden.

Informatie video’s

Er is opvallend weinig Nederlandse informatievideo’s te vinden over darmkanker en seksualiteit. Wel is er veel informatie over stoma en seksualiteit zowel op onze website als op die van de Stomavereniging. Vandaar deze engelstalige video’s.

Een gesprek hoe colorectale kanker behandeling seks en vruchtbaarheid beïnvloedt (engels).

video van Colorectal Cancer Alliance