Door gynaecologische kanker zoals eierstokkanker, vulvakanker*, baarmoederkanker, baarmoederhalskanker en de bijbehorende behandelingen, kan er op seksueel gebied van alles veranderen. Een operatie kan grote gevolgen hebben voor de patiënt en partner. Ook bestraling en aanvullende chemo- of hormonale therapie kunnen invloed hebben op het seksueel functioneren. U kunt seksuele problemen krijgen, of bestaande seksuele problemen kunnen verergeren. Maar het hoeft niet, dat verschilt per persoon. Sommige vrouwen hebben geen of alleen tijdelijk seksuele problemen. Bij andere vrouwen gaan de problemen niet meer weg. Hoe hiermee om te gaan wordt hieronder en op meerdere websites besproken
*De vulva is de huid rond de schede en bestaat uit de grote, buitenste, en de kleine, binnenste schaamlippen en de clitoris.
Na de diagnose gynaecologische kanker heb je veel te verwerken
Seksualiteit stond waarschijnlijk niet hoog op je prioriteitenlijstje en begrijpelijk. Wat er door kanker verandert op seksueel gebied, verschilt van vrouw tot vrouw. Voor de één zijn de gevolgen ingrijpender dan voor de ander. Iedere vrouw beleeft het ook weer anders.
De gevolgen van kanker op seksueel gebied kunnen op verschillende niveaus invloed hebben.
Zo zijn er vaak belemmeringen voor het seksueel functioneren bij en na kanker, door de behandelingen die bij gynaecologische kanker worden gegeven, zoals een ingrijpende operatie, radiotherapie, chemotherapie of hormoontherapie.
Maar misschien nog wel meer, is dat een levensbedreigende ziekte als kanker je hele bestaan raakt, je wordt geconfronteerd met je eigen sterfelijkheid, het kan voelen alsof je lichaam je in de steek heeft gelaten, het weer leren omgaan met een veranderd lichaamsbeeld. Vrouwen met een negatief zelfbeeld hebben over het algemeen meer moeite met hun seksualiteit. En in een relatie gaat het erom hoe ga je samen met alle veranderingen om. Hoe reageert je partner. Door het ziek-zijn of de behandelingen kun je je seksualiteit anders ervaren. Maar ook als je single bent, zal je weer moeten leren omgaan met een veranderd seksueel zelfbeeld.
Veranderingen op seksueel functioneren kunnen heel verschillend zijn, we hebben een aantal veranderingen voor je op een rijtje gezet:
Verminderde zin in seks
- Vermoeidheid en/of algehele malaise als gevolg van de radiotherapie of chemotherapie.
- Littekenpijn of pijnlijk weefsel na operatie.
- Gevoelloosheid in de extremiteiten als gevolg van chemotherapie.
- Wegvallen of vermindering van de productie van geslachtshormonen (bv bij een ovariectomie (verwijdering eierstokken), chemotherapie en hormonale therapie).
- Negatief zelfbeeld.
Tips
Minder zin in seks om wat voor reden dan ook komt veelvuldig voor. Belangrijk is je te realiseren dat het hebben van kanker en de behandelingen daarvan ook op seksueel gebied veel effect hebben. Vermoeidheid en/of pijn zijn natuurlijk niet lustopwekkend. Blijf met elkaar praten, heb je hier moeite mee, kun je altijd een professional inschakelen. Praat ook met je zorgverleners, je bent niet de enige die hiermee te maken heeft. Lotgenotencontact kan je helpen, Stichting Olijf is er speciaal voor vrouwen met gynaecologische kanker.
Opwindings- en orgasmeproblemen
Minder vochtige vagina door:
- Irritaties van de schedewand bij bestraling.
- Gevolgen chemotherapie.
- Vervroegd in de overgang (met alle overgangsklachten die daarbij horen, de vagina wordt minder vochtig en het weefsel van de vulva en de vagina kwetsbaarder).
- Beschadiging van zenuwen door de operatie waardoor, ondanks gevoelens van opwinding, het niet resulteert in een vochtige vagina.
- Atrofie schedewand (afname weefsel, dunner worden van de schedewand).
Moeilijker orgasme door:
- Beschadiging van zenuwen door de operatie waardoor verminderd gevoel van de geslachtsorganen ontstaat.
- Anders klaarkomen, doordat zenuwen beschadigd zijn door de operatie kan het samentrekken van spieren die nodig zijn voor een orgasme veranderd zijn.
- Anders klaarkomen, als geslachtsorganen (deels) verwijderd zijn, kan het orgasme anders aanvoelen.
- Geen orgasme, soms zijn de behandeltechnieken dusdanig dat een orgasme niet of nauwelijks meer mogelijk is.
Tips
Zorg dat je je eigen lichaam weer leert kennen. Na alle behandelingen die je hebt ondergaan, is het niet meer dan normaal dat je lichaam veranderd is en anders kan reageren op aanraking.
En soms heeft het lichaam letterlijk meer prikkels nodig om wat te voelen, zoals bij beschadigingen van de gevoelszenuwen. Je kunt voor extra prikkels bijvoorbeeld een vibrator gebruiken.
Bij irritaties van de schedewand, wil een goed glijmiddel nog wel eens verlichting brengen. Vrouwen die bijwerkingen ondervinden van conserveringsmiddelen, kunnen Pjur med Premium Glide of Pjur Nude gebruiken.
Voor vrouwen die vervroegd in de overgang zijn, kan een consult bij een overgangsconsulente hulp bieden bij vragen over de overgang.
Pijn bij vrijen
- Verkleven van de schedewand of littekenweefsel.
- Doorstootpijn bij verkorte vagina na operatie.
- Veranderde vorm van de vagina door operatie.
- Geslachtsorganen (waaronder de schaamlippen) kunnen door bepaalde behandelingen soms niet meer zwellen.
- Atrofie schedewand, hierdoor ontstaan gemakkelijker wondjes tijdens het vrijen die kunnen resulteren in pijnklachten.
- Irritatie van de slijmvliezen van de schedewand door bestraling (vooral bij bestraling van de eierstokken) hierdoor ontstaan makkelijker bloedingen en ontstekingen.
Tips
Hoe ingrijpender de behandeling, hoe ingrijpender vaak ook de gevolgen zijn op het gebied van seksualiteit.
Wanneer je pijn hebt bij de geslachtsgemeenschap, kunnen er verschillende oorzaken zijn. Het is belangrijk om eerst eventuele andere lichamelijke oorzaken op te laten sporen door gynaecologisch onderzoek. Een urineweginfectie of schimmelinfectie kan namelijk ook pijn bij vrijen geven. Deze oorzaken moeten worden uitgesloten of, als er sprake van is, worden behandeld.
Pijn bij vrijen door veranderingen in vorm en omvang of littekenweefsel van de schede kan de gemeenschap moeizaam doen verlopen of zelfs pijnlijk zijn. Aanpassing van de positie bij de gemeenschap kan soms al de oplossing zijn. Varieer met verschillende standjes en kijk welke voor jullie het beste werkt.
Daarnaast kan een glijmiddel of hormoonvervangende middelen of oefenen met kunststof staafjes (pelottes) in opklimmende diameter mogelijk een uitkomst bieden.
Soms kan operatief wat gedaan worden aan pijnlijke littekens of een veranderde vorm van de vagina.
Bij behandeling in het bekkengebied kunnen schedewanden ook aan elkaar verkleven waardoor de gemeenschap niet of nauwelijks meer mogelijk is. Dit is op verschillende manieren te voorkomen. Een manier is om toch regelmatig gemeenschap te hebben. Overleg met je arts of dit ook iets voor jou is.
Voor vrouwen zonder partner of voor vrouwen die om andere redenen geen gemeenschap hebben kan een vibrator of pelottes (kunststof staafjes) uitkomst bieden. Het openhouden van de schede wordt ook weleens bewerkstelligd met behulp van vaselinetampons. Het openhouden van de schede heeft behalve een seksueel ook een praktisch belang. Door de schede toegankelijk te houden, verloopt het gynaecologisch onderzoek tijdens de nacontroles soepeler en is controle beter mogelijk.
Je relatie
- Veranderde rol (soms moet je verzorgd worden door je partner).
- Het gaat op seksueel vlak niet meer als voorheen en hoe ga je daar samen mee om.
- Angst dat je partner je niet meer aantrekkelijk vindt door verandering van uiterlijk.
- Gevoelens van angst, somberheid en/of schaamte.
Tips
Belangrijkste is dat hoe moeilijk het ook is, je blijft praten met elkaar, over je angsten, onzekerheden, wensen, etcetera. Bedenk dat het ook voor je partner moeilijk is om over de veranderingen te praten. Je kunt altijd professionele hulp inschakelen om je hierbij te helpen. Blijf tijd voor elkaar maken, ook als seks niet op de manier gaat zoals je gewend was, zijn er andere manieren om intimiteit te voelen.
Ik was erg onzeker om vanuit de overleefstand weer iets samen op te bouwen
Invloed op eigen seksueel zelfbeeld
- Je minder vrouw voelen doordat je geslachtsorganen zijn beschadigd.
- Gevoelens van schaamte of afkeer van je lichamelijke veranderingen.
- Je lichaam reageert anders of lijkt niet te reageren op seksuele prikkels en hoe ga je daarmee om.
- Je minder aantrekkelijk of geliefd voelen.
Tips
Zorg goed voor jezelf, wees lief voor jezelf. Ga opnieuw op ontdekkingstocht naar je seksuele mogelijkheden, wat werkt voor jou, wat vind je fijn? Dat kun je eerst alleen doen of als je het fijn vindt, samen met je partner. Praat met elkaar, wat zijn je twijfels, je onzekerheden, heb oprechte aandacht voor elkaar, en neem vooral je tijd. Realiseer je dat het ook voor je partner moeilijk kan zijn om te praten over seks. En bedenk je kunt altijd een professional inschakelen om je hierbij te helpen.
Bij sommige behandelingen van kanker is gemeenschap even af te raden, bijvoorbeeld bij inwendige bestralingen, net na een operatie of bij bepaalde chemokuren. Vraag bij twijfel altijd aan je behandelaars wat de mogelijkheden zijn.
Voor een uitgebreid overzicht wat er kan veranderen na kanker op het gebied van seksualiteit, verwijs ik je naar het boek Lief en Leed van W.C.M. Weijmar Schultz en H.B.M. van de Wiel.
Bijdrage Nienke Dekkinga,Consulent Seksuele Gezondheid
Website
https://bespreekhetmetzorg.nl/
Bronnen:
Lief en Leed W.C.M. Weijmar Schultz en H.B.M. van de Wiel.
Voorlichtingsbrochure KWF, Kanker en Seksualiteit.
Informatievideo
Webinar
Podcast
De podcast “Nienke Bespreekt HET,” gepresenteerd door Nienke Dekkinga, richt zich op seksuele problemen bij kanker.
Podcastserie over seksualiteit bij gynaecologische kanker van Stichting Olijf
Klink hier voor de link
Websites
-
Seksuoloog Paul Enzlin over seksualiteit bij vrouwen met een gynaecologische kanker, een zeer toegankelijke website:
http://www.allesoverkanker.be/seksuoloog-paul-enzlin-over-seksualiteit-bij-vrouwen-met-een-gynaecologische-kanker -
Engelstalig site voor vrouwen met baarmoederhalskanker:
http://cervivor.org -
Mooi overzicht wordt er gegeven in deze presentatie “seksuele revalidatie na gynaecologische kanker” van Drs. Charlotte Tuijnman-Raasveld en Drs. Ellen de Groot (Polikliniek Psychosomatische Gynaecologie en Seksuologie, LUMC) https://olijf.nl/fileadmin/olijf/Olijfdag_2017/Sessie_1__Sexualiteit_.pdf
Patiëntenvereniging
Mocht u nog aanvulling hebben over Gynaecologische kanker en Seksualiteit, geef het dan graag door via onze contactpagina.