Partnerrelatie: veranderde intimiteit en seksualiteit door mantelzorg
Als jouw naaste een ziekte of beperking heeft, kan dat veel veranderen in je partnerrelatie. Deze veranderingen in je relatie hebben vaak ook gevolgen voor de intimiteit en seksualiteit die je met elkaar deelt. Lees hoe dat komt en wat je kan helpen.
Deze pagina is tot stand gekomen door een samenwerking met MantelzorgNL, medewerkers Sick and Sex en Nienke Dekkinga. De aanleiding is een onderzoek wat heeft plaatsgevonden onder mantelzorgers. Voor meer informatie over het onderzoek klik op onderstaande link
Wat verandert er?
De rollen veranderen. Je bent niet alleen de partner, maar ook de hulpverlener. Sommigen voelen zich bijna de vader of moeder van hun partner. Je partner is misschien ook niet meer zoals jij die kende. Het karakter en/of gedrag zijn veranderd. Bezorgdheid kan de overhand krijgen. Schaamte over het veranderende lichaam zit in de weg. En je kunt misschien niet goed meer met elkaar praten.
‘Ik kan niet met iemand vrijen die ik net heb verzorgd.’’
Basisbehoeften
Intimiteit en seksualiteit zijn basisbehoeften die tijdens ons hele leven een rol spelen. Niet gebonden aan leeftijd, geslacht, culturele achtergrond, gezondheid, opleidingsniveau of wat dan ook. Het delen van intimiteit en seksualiteit heeft niet alleen fysieke, maar ook een sociale en emotionele kant. Wanneer deze behoeften worden vervuld, hebben zij een positieve invloed op onze gezondheid en kwaliteit van leven.
Wat is intimiteit?
Intimiteit is de ervaring van diepe verbondenheid tussen mensen. Je raakt elkaar aan. Je ervaart begrip, steun, vertrouwen en liefde. Je voelt dat je bij elkaar hoort. Je deelt opvattingen en ervaringen en dat schept een band. Je voelt je nabij de ander.
Intimiteit kan bestaan uit gevoelens delen, een gesprek voeren, knuffelen en elkaar een zoen geven. Maar ook met elkaar lachen en huilen, samen genieten van een film en dagelijks geluk met elkaar delen.
Wat is seksualiteit?
Bij seksualiteit gaat het om lust en opwinding, maar ook om het gevoel van nabijheid en liefdevol contact. Ook ouderen, mensen met een beperking en mensen met een chronische ziekte en hun partners hebben een gezonde behoefte aan seksualiteit.
Al kunnen er wel dingen veranderen. Bijvoorbeeld:
- Minder zin in seks: vaak door vermoeidheid, stress en gebrek aan initiatief.
- Problemen bij opwinding: vaak een gevolg van verdriet, angst en onzekerheid. Maar ook doordat de rollen onderling zijn veranderd, ongelijkwaardigheid of doordat je je partner niet meer aantrekkelijk vindt.
- Lichamelijke veranderingen: vaak is seks op de vertrouwde manier niet meer mogelijk. Of is wat iemand eerst fijn vond, nu onprettig.
- Oversekst zijn: te pas en te onpas willen vrijen, mensen lastig vallen. Door de aandoening kan iemands karakter veranderen, de controle verliezen en impulsiever reageren.
- Last van bijwerking van medicijnen: verandering van seksueel verlangen of orgasme (zie ook onze pagina over geneesmiddelen en seksualiteit).
De behoefte verdwijnt niet, maar het kan soms even zoeken zijn naar nieuwe manieren die voor jullie beiden goed voelen.
Wat kun je doen?
Wat kun je zelf doen om nog iets terug te krijgen van dat wat veranderd is of verloren is gegaan in de relatie?
Pak problemen op het gebied van intimiteit en seksualiteit aan, ze lossen zich niet vanzelf op.
Op allerlei gebieden moet je nieuwe maatregelen nemen en aanpassingen bedenken. Dat geldt ook hiervoor.
Maak elkaar duidelijk wat je gevoelens, wensen en zorgen zijn.
Daarmee schep je de voorwaarden waaronder je samen met je partner naar nieuwe mogelijkheden kunt zoeken.
Doe dingen met elkaar die je allebei fijn vindt.
Vriendschap en liefde berusten deels op het feit dat je dingen met elkaar doet die je allebei fijn vindt. Door die samen uitgevoerde activiteit of die gezamenlijk positief beleefde situaties voel je je prettig in de aanwezigheid van de ander.
Gebruik oude patronen en gewoonten.
Bedenk eens typische situaties waarin jij en je partner in het verleden verbondenheid met elkaar voelden; situaties waar jullie beiden van genoten. En roep die situaties opnieuw op, en kijk wat er gebeurt.
Koester het contact dat er wel is.
En maak tijd voor elkaar, zorg dat er naast alle zorg(taken) ruimte in je hoofd en agenda is om samen te zijn, samen dingen te doen.
Geef jezelf de ruimte om te voelen wat de veranderingen in je relatie met je doen. Misschien ben je er verdrietig over, boos of gefrustreerd, voel je je eenzaam, somber of bezorgd over de toekomst. Praat erover met een goede vriend, de huisarts of een andere professional. Of schrijf erover in een dagboek of maak een wandeling. Kijk wat hierin voor jou werkt, en maak daar ruimte voor in je leven.
Ga ook na of de nieuwe situatie je iets goeds gebracht heeft.
Probeer zorgtaken te scheiden van je rol als partner.
Bijvoorbeeld door tijdens de verzorging andere kleding te dragen, andere muziek te draaien, verzorging niet in de slaapkamer te doen. En weet dat jij niet alle zorgtaken op je hoeft te nemen. Schakel professionals in voor taken die jouw relatie in de weg staan. Veel mantelzorgers vinden bijvoorbeeld verwisselen van incontinentiemateriaal, zorg bij stoma of katheter lastig.
Op seksueel vlak is misschien meer mogelijk dan je denkt. Laat je adviseren.
Zijn er bijvoorbeeld seksuele hulpmiddelen, andere houdingen mogelijk? En vrijen hoeft niet altijd ’s avonds of in bed. Advies kun je bijvoorbeeld vragen aan een seksuoloog.
Bespreek bijwerkingen van medicijnen.
Als de invloed van de medicijnen een belemmering is voor een prettig seksueel leven, bespreek het samen met je partner met de arts die de medicijnen voorschrijft.
Laad op tijd je eigen batterij op. Blijf dingen voor jezelf doen, los van je partner.
Onderhoud het contact met vrienden en bekenden. Ga (naast samen ook) alleen op vakantie. En besteed de zorg af en toe uit aan anderen, zodat je vrij bent van zorgtaken. Je leest hier meer over vervangende mantelzorg.
Zoek anderen om gevoelens mee te delen
Je bent niet alleen op je partner aangewezen voor intimiteit. Dat was voor de ziekte ook niet het geval. Ook met je kinderen, broers, zussen, vrienden en kennissen kunnen je verbondenheid ervaren.
Zoek dus ook anderen voor het delen van gevoelens, het voeren van een persoonlijk gesprek, activiteiten, samen lachen en samen huilen en een arm om je heen.
Een nieuwe relatie?
Sommige mantelzorgers die zorgen voor hun partner geven aan te verlangen naar een nieuwe relatie. Vaak is dat best lastig om voor jezelf te erkennen en voel je je er schuldig over of beschaamd.
Familie en bekenden hebben er soms ook veel moeite mee. Het kan opluchten om de gedachten aan een ander relatie (ernaast) te bespreken met iemand die je vertrouwt, los van of je daadwerkelijk iets met dat verlangen wilt doen of niet.
Woont je partner in een instelling? Vraag dan om privacy en indien nodig om een ‘duobed’.
Patiëntenvereniging
Deze pagina is met toestemming gecopieerd van MantelzorgNL naar aanleiding van onderzoek wat in samenwerking met Sick and Sex heeft plaatsgevonden.